Tamme Kastanje, Castanea sativa
Het is altijd leuk om te weten hoelang planten al gekweekt worden en wanneer geslachten en soorten in Nederland geïntroduceerd zijn. Het boek ‘Nederlandse dendrologie’, bij velen nog bekend als ‘het boek van Boom’,vermeldt van de meeste exoten een jaartal van introductie in ons land. De tamme Kastanje is al zolang in cultuur dat het boek ‘Nederlandse dendrologie’ zelfs geen jaartal kan vermelden vanaf wanneer deze boom in Nederland in cultuur is. En is de soortnaam Castanea nu een verlatijnisering van het Grieks voor Kastanje (Kastanon) of vernoemd naar Kasanaia, een klein stadje in Klein-Azië? De soortaanduiding sativa betekent ‘in cultuur’.
In Nederland is de boom vooral bekend als (monumentale) parkboom, maar oorspronkelijk is deze in cultuur genomen vanwege de voedzame en gezonde vruchten.
De tamme Kastanje, wetenschappelijke naam Castanea sativa, vindt zijn oorsprong in Armenië en is vandaaruit verspreid. De oude Grieken deden dat al via zaad en de Romeinen gingen hiermee door. Ook hebben de Grieken en Romeinen al geselecteerd op grootvruchtige rassen. Blijkbaar is er toen al een kwekerij-cultuur ontstaan.
Bekend van de Romeinen is o.a. de rijke cultuur en de wijze waarop de Romeinen andere volken hiermee probeerden te helpen. Stammen die in gebieden leefden waar landbouw niet zo succesvol was, werden door de Romeinen geholpen met onder andere het opzetten van de teelt van de Tamme Kastanje. Een voorbeeld hiervan is de Ardèche in Zuid Frankrijk, waar ze tot op de dag van vandaag Tamme Kastanjes kweken en van de vruchten diverse producten maken, o.a. gepofte kastanjes, kastanje puree en kastanjemeel voor koekjes en zelfs brood.
In welke vorm de Romeinen ze introduceerden, is niet precies bekend, naar alle waarschijnlijkheid toch eerder als zaad dan als kiem, stek of ent. Al kweekten de Romeinen zelf ook al planten in potten voor hun atriums. Castanea is een penwortelaar en die zijn wat lastiger te verplanten, maar via zaad kun je de planten wel krijgen waar je ze hebben wilt.
De eerste cultuurvariëteiten werden in de 18e eeuw geïntroduceerd.
De boom kan zeer rijk bloeien, met smalle lange aren, bezet met witte bloemen.
De vrucht is er een van het type ‘ruwe bolster, blanke pit’. Net als de vruchten van de Beuk (Fagus sylvatica). Beide zijn ze lid van de napjesdragersfamilie (Fagaceae). De vallende vruchten kunnen schade geven aan (geparkeerde) auto’s. Aangeplant worden ze in ons land vooral als parkboom, en dan meestal in oost Nederland, op de zandgronden. Kastanjes kunnen indrukwekkend grote bomen worden en een zeer hoge leeftijd bereiken. Op Sicilië bevindt zich nu nog een boom, waarvan men de leeftijd op méér 2000 jaar schat!
Tegenwoordig worden ze ook in het westen meer aangeplant. Jammer genoeg heeft Castanea in het westen de eigenschap bij het groeien te blijven steken bij de tweede grootte en niet door te groeien tot een boom van de eerste grootte. Dit kan komen door de grondsoort, klimaat of een combinatie van meerdere factoren. De oorzaak is bij mijn weten nog altijd niet precies bekend. En dan zie je deze boom aangeplant op plaatsen waar een boom monumentaal mag en kan worden en waar een boom van de eerste grootte gewenst is. Onze ontwerpers van de buitenruimte missen helaas een essentieel stukje plantenkennis/toegepaste beplantingsleer om die buitenruimte succesvol in te richten.
De Tamme Kastanje is te bewonderen in vak 58, in vak 55 groeit de grootvruchtige, cultuurvariëteit ‘Macrocarpa’.
Maarten H. van Atten