Ligustrum

Ligustrum, van trots bezit naar onbeminde plant.

Er ligt een smalle strook land langs de Ligurische zee, met in het midden Genua. Dat is het land Liguria. Liguria is tegenwoordig een provincie van Italië.
De belangrijkste inheemse plant van deze streek heeft de naam van het land meegekregen: Ligustrum vulgare. De ‘gewone’ liguster is in heel West-Europa inheems. In de Nederlandse natuur vinden we deze in het wild in de duinen en langs rivieren, op kalkhoudende gronden. De uit Japan afkomstige Ligustrum ovalifolium is juist in onze tuincultuur weer veel algemener.
Voor deze column lag een artikel ter plaatsing gereed, toen dit weekend de geur van een groot vak bloeiende Ligustrum bij een kleine kweker aan de overkant, mijn vrouw op het idee bracht deze eens voor het voetlicht te halen en eens te zien of we de beeldvorming kunnen afstoffen en de plant herwaarderen.
Ooit was Ligustrum populair. Zeker in de tijd dat ieder huis met een voortuin, hoe klein ook, nog een vriendelijk groen aanzicht had. Ieder huis had immers in de voortuin een rozenperk, omzoomd door een Ligusterhaag. Of een laag muurtje waar Ligustrum tegenaan was geplant, zodat het ogenschijnlijk op de muur groeide en de gehele voortuin omheinde. Laag of hoog al naar gelang de privacybehoefte van de bewoners, Hoe strakker gesnoeid, hoe mooier het door eigenaar en passanten werd gevonden. Later verloor Ligustrum deze positie ten gunste van de conifeer. Langzamer en uit zichzelf strakker groeiend en dus minder vaak te snoeien. En ook kwam de buxushaag in trek. Ligustrum vulgare 65 100626b
De tuinen van nu worden vooral gekenmerkt door veel steen. Verharding als aankleding van de voortuin en het grootste gedeelte van de achtertuin is wel heel algemeen geworden. Zou dit ongemerkt meehelpen aan de verharding van de maatschappij? Het NRC, niet de eerste maar wel één van de meest recente berichters over dit onderwerp, meldde dat we in Nederland best “wat groens in de tuin willen”, maar er geen omkijken naar willen hebben in de vorm van wieden, schoffelen en snoeien. Met je handen in de aarde werken wordt niet meer gezien als ontspanning van de geest, maar als een helaas noodzakelijk klusje als je een tuin hebt. Nu is ontspanning immers een spelletje doen of facebooken op je tablet, zittend op je mooie bestrating in je tuin. Groen heb je ook, in de vorm van één of twee solitaire planten of boompjes, liefst nog eerder in een mooie sierpot dan in de volle grond aangeplant.
Intussen heeft deze cultuuromslag zo z’n consequenties. Verslechtering van de afwatering bij flinke regenval; verlies van biodiversiteit en verlies van voedsel-, schuil- en nestelplaatsen voor vogels. Daarom pleiten we voor eerherstel van de groene voortuin, met om te beginnen eerherstel van Ligustrum. Niet alleen in de particuliere tuin, maar zeker ook in openbare heestervakken en bLigustrum ovalifolium 'Aureum' (2)osplantsoenen.
Ongesnoeid zijn Ligustrum mooie struiken met groen of bont blad. Ze laten zich rijk bloeiend en even rijk geurend zien aan het begin van de zomer. Ze dragen zwarte bessen aan het begin van de herfst. Er is geen herfstverkleuring van betekenis. De gewone liguster (Ligustrum vulgare) is bladverliezend. De Japanse of ovaalbladige liguster (Ligustrum ovalifolium) is half-wintergroen. Deze laat zijn blad vallen tijdens een vorstperiode en als er geen vorst is, aan het eind van de winter. Dat kan al in december zijn, maar ook pas in maart. Ligustrum stelt weinig eisen aan de bodem en is vrijwel overal toepasbaar. Een haag rondom de hele voortuin hoeft ook niet. Een klein haagje in U-vorm planten rondom de eigen vuilcontainers kan al veel voldoening geven. Of als afscheiding tussen twee buur-voortuinen, hoog of laag gehouden naar eigen voorkeur. Ligustrum doet het ook uitstekend als solitair in heestervakken of gemengd in bosplantsoen.
En om dan de biodiversiteit eens echt een boost te geven, gaan we Ligustrum die in haagvorm is aangeplant, ook anders snoeien. Klassiek snoeien we een haag in mei/juni en in sept/okt. Dat resulteert in een strakke haag; een haag die er het hele jaar min of meer hetzelfde uitziet en dus ook niet bloeit. Als we deze heg nu eens maar éénmaal snoeien, zeer vroeg in het voorjaar. Dan kan de heg bloeien en later bes dragen. De bloemen worden druk bezocht door hommels en andere insecten. De voor mens giftige bes is zeer in trek bij vogels. En als we bij aanplant de iets eerder bloeiende vulgare mengen met de ovalifolium verlengen we de bloeitijd. Ligustrum…. Bij ons staat-ie inmiddels in de voortuin. Nu u nog.
De Liguster vulgare groeit op De Nieuwe Ooster op veel plaatsen in de borders. De prachtige goudbonte Ligustrum ovalifolium ‘Aureum’ vindt u in vak 66.

Ik wens u een fijne zomer.

Maarten H. van Atten. Dendroloog, European Tree Technician en geregistreerd boomtaxateur.