De Katsuraboom

Heer Bommel uit de verhalen van Marten Toonder liet zelf zijn voorvaderlijke kasteel bouwen…… In Loosdrecht staat een kasteel met net zo’n geschiedenis. Jonkheer Henri van Sypesteyn liet begin 1900 een kasteeltje bouwen, op een fundament waarvan hij veronderstelde dat zijn familie er eens gewoond zou hebben. Omdat de Jonkheer net als Olivier B. Bommel gemakkelijk met geld omging, was het familiekapitaal aan het eind van zijn leven geheel uitgegeven. Gelukkig zijn het kasteel en de tuin bewaard gebleven. Vooral de tuin is een bezoek meer dan waard. Een bijzondere boom in de tuin is de Cercidiphyllum japonicum, één van de grootste en oudste in Nederland. De Cercidiphyllum japonicum is in Nederland ingevoerd in 1865. De boom in de tuin van het Loosdrechtse kasteel kan dus niet van de eerste partij zijn, al kan het op dit moment wel de oudste van deze soort in Nederland zijn. De boom in de tuin is een fraai exemplaar, helaas wat te veel ingeklemd tussen andere bomen. De sierwaarde van de Cercidiphyllum is de vorm, het bronskleurige uitlopen van het blad en de fraaie gele herfstkleur (soms geel-oranje tot rood). Het afgevallen blad verspreidt een kruidige geur. Eigenlijk is het een zeer grote struik die door de kweker als boom opgekweekt wordt. Een goede kweker laat de boom boven de 2 a 3 meter struikvormig uitgroeien. Er zijn ook kwekers die boven de 3 meter een doorgaande harttak opkweken. Op deze wijze gekweekt wordt er een onnatuurlijk gevormde kroon gekweekt, veel minder fraai dan een natuurlijk gevormde kroon. Zoals met sommige boomsoorten het geval is kan men deze Cercidiphyllum dus beter niet ongezien bij de kweker kopen. De Nederlandse naam is Katsuraboom en wordt soms hartjesboom genoemd vanwege het hartvormige blad. Soms wordt de boom ook – geheel ten onrechte – Judasboom genoemd. De Judasboom is de Cercis siliquastrum en deze is eerder in deze rubriek als boom van de maand beschreven. De bomen lijken wel iets op elkaar. De bladstand ven de Cercidiphyllum is evenwel tegenoverstaand en die van de Cercis verspreid. Op internet worden de soorten ook verwisseld. Google de Katsuraboom en je komt op pagina’s met foto’s van de Cercis bij beschrijvingen van de Cercidiphyllum. Ander opvallend verschil is dat bij de Cercidiphyllum bloem en zaad nogal onopvallend zijn en dat de Cercidiphyllum tweehuizig is. De mannelijke bloem bestaat slechts uit wat slordig hangende meeldraden. De vrouwelijke bloem is wel sierlijk, hoewel klein en onder het blad verscholen. Ook de banaanvormige doosvruchten zijn sierlijk en ook weer klein en onder het blad verscholen. Inheems is de Cercidiphyllum in China en Japan. Daar is het één van de grootste loofbomen die tot wel 40 m hoog kan worden. In Nederlandse omstandigheden groeit de boom door tot ca 18 meter. Vrijwel de enige eis aan de standplaats is een luchtige bodem met voldoende uitwisseling van lucht. Dan is het een gemakkelijke boom die ook vrijwel geen ziektes kent. Gelukkig wordt de Cercidiphyllum japonicum de laatste jaren in gemeenten regelmatig als laanboom aangeplant. De iets kleinere Cercidiphyllum japonicum ‘Rothfuchs’ loopt rood uit en houdt die kleur langer vast, voordat het blad verderop in het voorjaar en de zomer naar groen verkleurt. De familie Cercidiphyllaceae is een monotypisch geslacht, dat wil zeggen bestaande uit slecht één soort. Volgens de laatste inzichten is de Cercidiphyllum magnificum een natuurlijke variëteit en de goede naam is Cercidiphyllum japonicum var. magnificum. De ‘magnificum’ is weer iets kleiner en het grotere blad is iets blauwgroen; de vruchten hebben ook die aparte blauwgroene kleur. De Cercidiphylla’ zijn te bewonderen in vak 41 en 43.

Maarten H. van Atten, dendroloog en European Tree Technician