Bladverliezende sierkersen
In Japan markeren de bloeiende sierkersen het begin van de lente. Japanners trekken er tijdens de traditionele ‘Hamani’ massaal op uit om van de kersenbloesem te genieten en deze natuurlijk te fotograferen. Het trekt jaarlijks miljoenen toeristen. De sierkersen zijn dan ook massaal aangeplant in Japanse tuinen en parken. Kersenbloei en bezoek aan parken is te vergelijken met ons bloembollen-hoogseizoen in de Keukenhof. En als de wind de uitgebloeide bloesemblaadjes verwaait, is het wit/roze tapijt even van ongekende schoonheid.
Ook hier is de sierkers populair en dat is zeker terecht. Rijke bloei, soms bes en vaak een mooie herfstkleur. En dan zijn er de soorten met een opvallende stam. Prunussen, verzamelnaam voor sierkersen, maar ook bijvoorbeeld abrikozen, pruimen en eetbare kersen, zijn allemaal voorjaarbloeiers. De bloeitijd strekt zich uit van januari tot juli. En er is veel keus in vorm, kleur en herfstkleur. Kortom: een zeer boeiende plant.
De diversiteit maakt ook heel lastig te bepalen met welke soort en/of welke cultuurvariëteit je nu eigenlijk te maken hebt. Om dit goed te bepalen, moet je drie keer in een jaar tijd determineren, nl op:
bloeikleur, tijd en vorm; bladkleur en vorm; en tenslotte herfstkleur.
De witbloeiende struiken bijvoorbeeld die we overvloedig vinden in het bosplantsoen langs onze wegen. Hier staat niet alleen Prunus spinosa, de sleedoorn. Een gedeelte bestaat uit de Prunus domestica subsp. instititia, het kroosje of de wilde pruim. Deze bloeit iets eerder. Meestal overlappen de bloeitijden elkaar. Alleen dit hele vroege voorjaar bloeide de ‘institia’ al in februari. De hele koude maand maart bloeide er niets en begin april bloeide de ‘spinosa’ pas. Prunus spinosa heeft een blauwe, eetbare bes. Prunus domestica subsp. instititia draagt soms vrucht in de vorm van een kleine gele of rode pruim.
De roodbladige Prunus cerasifera’s bloeien wat later. De cultivars zijn alleen tijdens de bloei te onderscheiden. Voor de nieuwe sortimentstuin van de RMTS/RHSTLI in Boskoop bestelden we destijds de CV’s ‘Nigra’ en ‘Pissardii’. De witbloeiende ‘Pissardii’ bleek toch weer de roze bloeiende en veel algemenere ‘Nigra’. Na nog vijf keer bestellen en steeds toch de ‘Nigra’ i.p.v. de ‘Pissardii’ te ontvangen, hebben we deze maar niet meer besteld.
Hieruit blijkt dat ook kwekers moeite hebben de zeer vele soorten en cultivars soortecht te leveren.
Er worden zo’n 1200 soorten en cultuurvariëteiten van de Prunus gekweekt. Hieronder een hele kleine selectie eruit:
Prunus x subhirtella is een kers met meestal een open kroon. De soort wordt (bijna) niet aangeboden, de cultivars wel. De CV’s ‘Autumnalis’ en ‘Autumnalis Rosea ’ beginnen al in december te bloeien. Zolang het boven nul is bloeien ze door tot eind maart. Tijdens vorst stopt de bloei, om na de vorst weer verder te gaan. ‘Autumnalis’ bloeit zeer licht roze en is eigenlijk maar een zwakke broeder. Veel dood hout en in de regel een slechte conditie. De licht roze tot roze bloeiende ‘Autumnalis Rosea’ is sterker. Prunus x subhirtella ‘Dahlem’ is dubbelbloemig en lijkt wel heel veel op Prunus ‘Accolade’. Deze bloeien beide in april. Als ze ouder worden, verschillen ze wel qua vorm.
Prunus serrulata CV’s zijn zeer populair en eigenlijk niet de mooiste. Ze missen veelal de herfstkleur. Bes dragen doen ze ook al niet. De vaasvormige Prunus serrulata ‘Kanzan’ is de meest aangeplante Prunus, althans in particuliere tuinen. Deze bloeit zeer rijk met gevulde roze bloemen. Prunus serrulata ‘Amanogawa’ is een zuilvormig groeiende boom., althans in zijn jeugd. Op latere leeftijd wordt de boom smal vaasvormig. Hij bloeit roze, met enkele bloemen.
Prunus sargentii ‘Charles Sargent’, bloeit lichtroze en (voor een Prunus) lang. Hij krijgt rode, kleine besjes en heeft een mooie herfstkleur. Zijn zuilvormige zusje, de CV ‘Rancho’ is op dit moment de meest aangeplante Prunus in het openbaar groen.
De zeer rijk bloeiende Prunus x yedoensis is thans ook zeer populair. In Almere heeft de gemeente een dubbele rij aan weerszijde van een fietspad aangeplant. Deze zeer lange laan vormt thans een gesloten kronendek. Er op een zonnige voorjaarsdag onderdoor fietsen tijdens de bloei is een belevenis op zich, het tapijt van bloesemblaadjes na een stevige voorjaarswind eveneens.
Tenslotte aandacht voor twee jongere cultivars die het uitstekend doen in het openbaar groen, ook in de verharding.
Prunus ‘Pandora’ is een klein boompje. Bloeit wit met iets roze. Groeit aanvankelijk zuilvormig en ontwikkelt zich later tot een vaasvormige boom. Prunus ‘Umineko’ groeit aanvankelijk ook zuilvormig en ontwikkelt zich later tot een min of meer bolvormige boom. Bloei wit, uitbundig en hij heeft een mooie herfstkleur.
Prunussen zijn sterk. Ook al wordt de eerste bladronde na de bloei nogal eens kaalgevreten door luizen, er is altijd weer herstel. De enige werkelijke bedreiging voor Prunussen op dit moment is de gomziekte, pseudomonas-mors-prunorum. Deze bacterie infecteert de bast, waarop kankers ontstaan. Hierop vormen zich de gommen. De gomziekte werkt zich naar buiten, waardoor met de gom de bacteriën langs de bast vloeien. De bacterie kan in het voorjaar ook de bladeren infecteren, waardoor hierop kleine gele vlekjes ontstaan.
De gele vlekjes veranderen later in gaatjes van 1-2 mm diameter. Gaatjes afgezet met een bruine rand, dit verschijnsel wordt ook hagelschotziekte genoemd omdat het beeld lijkt alsof met een hagelgeweer op de boom is geschoten.
Gomziekte die niet wordt bestreden, kan binnen enkele jaren een boom geheel doen afsterven. De bacterie wordt overgebracht door insecten en kan alleen met diep snoeien een halt worden toegeroepen. Het snoeisel moet direct worden verbrand. Helaas wordt de bacterie ook door het gebruikte snoeigereedschap weer verspreid. Goed ontsmetten van snoei-gereedschap helpt. Helaas gebeurt in de praktijk nog veel te weinig.
Hier vindt u de collectie prunussen:
Prunus cerasifera ‘Nigra’ vak 15
Prunus cerasifera ‘Pissardii’ vak 14
Prunus sargentii ‘Chales Sargent’ vak 1
Prunus serrrulata ‘Amanogawa’ vak 56
Prunus serrulata ‘Kanzan’ vak 76
Prunus x subhirtella ‘Autumnalis’ vak 55
Prunus x subhirtella ‘Autumnalis Rosea’ vak 20 en 22
Prunus x subhirtella ‘Dahlem’ vak 62
Prunus x yedoensis vak 56
Prunus ‘Pandora’ vak 71
Prunus ‘Umineko’ vak 56
Dit najaar (okt/nov 2016) vertonen veel Prunussen een schitterende herfstkleur. Prunus sargentii is ieder jaar mooi, Prunus x subhirtella, Prunus x yedoiensis en Prunus ‘Umineko’ vertonen nu ook zeer mooie verkleuringen.
Maarten H. van Atten.